Słowa alergia oraz nietolerancja są czasem używane zamiennie. To duży błąd, ponieważ mechanizmy powstawania tych stanów chorobowych są zupełnie inne. Czym się one właściwie od siebie różnią?
Alergia pokarmowa
W przypadku alergii mamy do czynienia z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na jakiś związek. Czynnikiem uczulającym mogą być białka: roślinne lub zwierzęce, ale też syntetyki, metale czy leki.
Alergię pokarmową można z podzielić na dwa rodzaje: IgE-zależną oraz IgE-niezależną.
Czym jest wspomniane IgE, które stanowi tu kryterium podziału? To rodzaj przeciwciał, czyli białek produkowanych przez nasze komórki odpornościowe, powiązany z reakcją na pasożyty oraz z alergiami. W odpowiedzi na ich produkcję komórki zwane eozynofilami oraz bazofilami wydzielają histaminę. Histamina odpowiada za charakterystyczne objawy takie jak obrzęki, bąble na skórze (pokrzywka), zaczerwienienie skóry czy skurcz mięśni gładkich w oskrzelach (co prowadzi do duszności np. w astmie).
Typowe badania, jakie wykonuje się to oprócz wywiadu chorobowego, testy skórne, testy z krwi na obecność podwyższonej ilości eozynofilów we krwi oraz na stężenie przeciwciał IgE na konkretne alergeny pokarmowe. Ważna jest też obserwacja objawów po przejściu na dietę eliminacyjną i próby prowokacji.
Alergia IgE-zależna typu natychmiastowego to rodzaj reakcji, która następuje od kilkunastu sekund do kilkudziesięciu minut od zetknięcia się z substancją uczulającą. W najcięższym przypadku może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, który bez udzielenia szybkiej pomocy medycznej grozi śmiercią. Związane z nią są głównie takie objawy jak:
- związane z przewodem pokarmowym: wymioty, objawy refluksu, kolki, problemy z wypróżnianiem
- zespół alergii jamy ustnej: pieczenie, opuchlizna i szczypanie w obrębie warg, jamy ustnej, gardła oraz krtani;
- zmiany skórne: pokrzywka, nasilenie atopowego zapalenia skóry
- ataki astmy oskrzelowej
- alergiczny nieżyt nosa i alergiczne zapalenie spojówek;
Alergia IgE-niezależna (alergia typu III) daje objawy dużo później, zazwyczaj od 24 do nawet 96 godzin. Za reakcję układu odpornościowego na spożyty pokarm odpowiadają tutaj przeciwciała IgG (to te przeciwciała, które związane są też z „pamięcią” układu odpornościowego na spotkanych wcześniej intruzów). Jej występowanie wiąże się ze wzrostem przepuszczalności bariery jelitowej i przenikanie częściowo niestrawionych substancji pokarmowych do krwiobiegu.
Objawy powiązane z tym rodzajem alergii (IgG-zależnym) to dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego jak odbijanie, uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, biegunki, bóle brzucha. Częste są też zmiany skórne jak wysypki, czy trądzik oraz neurologiczne jak problemy z koncentracją, zaburzenia nastroje, bóle głowy, czy też problemy ze snem.
Diagnostyka tego rodzaju alergii jest trudniejsza. Podstawą jest obserwacja objawów oraz eliminacja produktów. Istnieją również testy na poszczególne alergeny pokarmowe, są one jednak do tej pory przedmiotem kontrowersji.
Nietolerancja pokarmowa
Nietolerancja to niepożądana reakcja organizmu na dany składnik pokarmowy, ale bez zaangażowania w to układu odpornościowego!
Nietolerancja występuje wtedy, gdy brakuje w organizmie enzymów, które odpowiadają za rozkład składników pokarmowych. Typowymi przykładami są tutaj np. celiakia, nietolerancja laktozy lub fruktozy.
I tak w przypadku nietolerancji laktozy w organizmie brakuje enzymu zwanego laktazą. Objawy pojawiają się dość szybko po spożyciu i są to głównie przykre dolegliwości brzuszne jak bóle w tym rejonie, biegunki, wzdęcia.
Nietolerancje pokarmowe diagnozuje się w inny sposób niż alergie. Stosuje się specjalne testy diagnostyczne. Przy nietolerancji laktozy takimi testami są np. wodorowy test oddechowy, test doustnego obciążenia laktozą, badanie genetyczne w kierunku polimorfizmu LCT.
W celiakii robi się badania histopatologiczne, pomiar stężenia autoprzeciwciał we krwi lub badania na obecność genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8.
Ważne jest, żeby nie mylić ze sobą pojęć alergia i nietolerancja, ponieważ wiąże się z tym zupełnie inny rodzaj diagnozowania i leczenia.
Źródła: Jarosz M., Dzieniszewski J., Alergie pokarmowe, Warszawa 2004.
Błońska A., Łokieć K., Walecka‑Kapica E: Alergia czy nietolerancja pokarmowa – różnice i podobieństwa. Gastroenetrologia Praktyczna 2013, 1(18), 45-49.
