Kobiece mleko to nie tylko składniki odżywcze potrzebne do odkarmienia małego dziecka. Zarówno u ludzi, jak i u zwierząt pełni ono również inną, ważną funkcję – budowanie odporności. Ale co właściwie zawarte jest w mleku i czemu karmienie piersią jest wskazane dla alergików? I czy wiecie, że jest ono naprawdę „żywe”?
Mleko ssaków poza wodą, cukrami i tłuszczami zawierają również białka. Do białek tych należą między innymi enzymy, które ułatwiają trawienie i przyswajanie składników odżywczych oraz stymulują prawidłowy rozwój niedojrzałych jeszcze u dziecka jelit oraz układu nerwowego. Bardzo dużą grupę stanowią też te, które mają za zadanie chronić młody organizm przed wirusami i bakteriami, bo stanowią aż 24% wszystkich zawartych w mleku białek!
Białka „odpornościowe” możemy podzielić na dwie główne grupy w zależności od tego czy są wyspecjalizowane, czy też nie. Pierwsze stanowią obronę swoistą (skierowane są przeciwko konkretnym patogenom) oraz obronę nieswoistą (atakują wszystkie zagrażające drobnoustroje). Kilka z ważniejszych przedstawicieli tych grup białek opiszę poniżej.
Białka zawarte w mleku matki uczestniczące w odporności nieswoistej
Laktoferyna działa przeciwko zarówno przeciwko bakteriom, grzybom jak i wirusom. Wiążąc żelazo nie tylko ułatwia jego wchłanianie dziecku, ale też zabiera je ze środowiska utrudniając wzrost patogenom. Inną jej cechą jest to, że utrudnia bakteriom i wirusom przykleić się do nabłonka jelit, przez co trudno jest im się namnożyć i zaatakować organizm dziecka.
Alfa-laktoglobulina wiążę jony wapnia, dzięki czemu łatwiej jest aktywować reakcję odpornościową. Lizozym niszczy ściany komórek bakterii, ograniczając w ten sposób ich ilość w jelitach dziecka.
Białka układu dopełniacza są bardzo ważne w szybkiej odpowiedzi organizmu na wnikające drobnoustroje. Przychodzące na świat maluchy mają ich bardzo mało, a mleko matki dostarcza tych białek noworodkom, wspierając w ten sposób ich zdolność do obrony.
Bardzo ważne w ochronie przed rozwojem alergii są cytokiny, a szczególnie przeciwzapalny TGF-beta. Jego obecność w mleku matki pomaga w zapobieganiu rozwoju chorób alergicznych.
Białka biorące udział w odporności swoistej
W zwalczaniu konkretnych bakterii i wirusów wyspecjalizowane są przeciwciała.
Kobiece mleko zawiera najwięcej ilościowo przeciwciał wydzielniczych IgA, które wyścielają powierzchnię jelit i stanowią pierwszą linię obrony przed zarazkami. Neutralizują one działanie wirusów, utrudniają bakteriom przyczepianie się do śluzówki jelit i dosłownie „przyklejają się” do drobnoustrojów, ułatwiając ich zniszczenie.
W mniejszej ilości znajdują się przeciwciała IgM oraz IgG, które są skierowane przeciwko patogenom, z którymi wcześniej miała już kontakt matka. Dzięki temu dziecko gotowe jest do walki z tym, co czyha na niego w najbliższym środowisku.
Żywe składniki w mleku matki
Kobiece mleko zawiera nie tylko składniki nieożywione, jak związki chemiczne nieorganiczne czy też organiczne. Zawiera ono też całe komórki!
Do mleka przechodzą komórki odpowiedzialne za odporność, takie jak makrofagi, neutrofile oraz też limfocyty T i B. Dzięki temu niedojrzały jeszcze układ odpornościowy dziecka dostaje wyraźne wsparcie. Limfocyty produkują przeciwciała, a makrofagi dosłownie „pożerają” chorobotwórcze bakterie i wirusy.
Dzięki limfocytom B dziecko dostaje z mlekiem nie tylko gotowe, wytworzone przez matkę przeciwciała, ale ma również przeciwciała IgA produkowane na miejscu, w świetle jelit.
Limfocyty T zawarte w mleku wykazują wielkie podobieństwo do komórek pamięci i zdaniem naukowców mają wspierać zwalczenia drobnoustrojów, które znane były już wcześniej matce i potencjalnie znajdują się też w środowisku dziecka.
Żeby nie było tak różowo…
Mleko zawiera jednak nie tylko czynniki, które hamują rozwój alergii, ale też takie, które mogą ją potencjalnie pobudzać. Niektóre z cytokin, takie jak interleukiny IL-4, IL-5, IL-13 sprawiają, że wzrasta produkcja przeciwciał IgE. To właśnie te przeciwciała, których stężenie badamy w laboratorium aby wykryć czy jesteśmy na coś uczuleni. Również kwasy tłuszczowe omega-6 przenikające do mleka matki w dużym stężeniu sprzyjają stanom zapalnym.
A co z alergią?
Wyłączne karmienie piersią w pierwszych miesiącach życia jest bez wątpienia korzystne w przypadku zapobiegania rozwoju alergii i astmy. Rozwój układu odpornościowego dziecka to swoista gra o bardzo skomplikowanych regułach.
Alergeny pokarmowe przenikają z jelit matki do krwiobiegu, a następnie do mleka. Dziecko mając z nimi styczność może się uczulić, ale jednocześnie otrzymuje w mleku te wszystkie wyżej wspomniane białka i komórki związane z odpornością. Dzięki temu ma szansę na wykształcenie tolerancji na alergeny. Niestety jest tak wiele czynników, które mają wpływ to, czy rozwiną się choroby alergiczne czy też nie, że temat wciąż nie jest dokładnie przebadany. Nie ulega wątpliwości, że skrócony czas karmienia piersią i szybkie wprowadzanie pokarmów stałych do diety niemowlaka wyraźnie zwiększa ryzyko rozwoju alergii pokarmowych.
Kobiece mleko ma tak unikalny skład, że jeszcze długo lub wręcz nigdy nie będzie możliwe jego podrobienie. Szczególnie w przypadku dzieci zmagających się z alergią pokarmową, warto walczyć o to, by możliwe było karmienie ich piersią. Często wiąże się to z koniecznością przejścia na dietę eliminacyjną (o tym jak ją dobrze zacząć pisałam tu), ale dobrze pokierowana przez alergologa może wspierać walkę o zdrowie dziecka. W ten sposób dostają szansę na lepszy rozwój swojej jelitowej bakteryjnej, układu odpornościowego i „wyrośnięcie” z chorób o podłożu alergicznym.
Źródła:
Minniti F., Comberiati P., Munblit D. i wsp., Breast-Milk Characteristics Protecting Against Allergy, Endocrine, Metabolic & Immune Disorders – Drug Targets, 2014, 14, P: 9-15.
Bertotto A., Gerli R., Fabietti G. i wsp., Human breast milk T lymphocytes display the phenotype and functional characteristics of memory T cells, Volume 20, Issue8, August 1990, P: 1877-1880.
Lis J., Orczyk-Pawiłowicz M., Kątnik-Prastowska I., Białka mleka ludzkiego zaangażowane w procesy immunologiczne, Postepy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 529-547.
