Świszczący oddech, obrzęk śluzówki nosa, świąd, pokrzywka – to niektóre z objawów typowej reakcji alergicznej (tzw. alergii wczesnej, IgE- zależnej). Te same objawy mogą jednak świadczyć o innym schorzeniu. HIT to angielska nazwa oznaczająca „histamin intolerance”. Polski skrót to NH – nietolerancja histaminy .
Czym jest ta histamina i dlaczego może wywoływać podobne objawy jak alergia? W jakich produktach ją znajdziemy?
Czym jest i jaka jest rola histaminy?
Histamina to związek chemiczny należący do grupy amin biogennych. Pełni w ludzkim ciele wiele różnych ról w zależności od tego, gdzie jest wydzielana. Wydzielana w żołądku, pobudza ten narząd do wydzielenia kwasu solnego. W zakończeniach nerwowych pełni funkcję przekaźnika sygnału między komórkami. Magazynowana w komórkach odpornościowych (mastocytach oraz bazofilach) bierze udział w reakcjach zapalnych (w tym reakcji alergicznej).
To właśnie działanie histaminy odpowiada za typowe objawy występujące w alergii. Powoduje ona rozszerzenie naczyń krwionośnych (stąd zaczerwienienie), zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych (tak powstają obrzęki i bąble na skórze), skurcz mięśni gładkich w oskrzelach (to powoduje duszność), a także skurcze mięśni w macicy i w przewodzie pokarmowych. Duże ilości histaminy w tkance podskórnej odpowiadają za towarzyszący jej wyrzutowi ból i świąd.
Jak widać związek ten jest odpowiedzialny za typowe objawy towarzyszące alergii wziewnej, astmie czy anafilaksji. Bierze też udział w przewlekłych alergiach jak np całoroczny nieżyt nosa czy przewlekła pokrzywka idiopatyczna. Z tego względu do jednej z ważniejszych grup stosowanych w leczeniu alergii należą tzw. leki antyhistaminowe, które mają za zadanie blokować receptory histaminowe i przeciwdziałać wywoływanym objawom.
Skąd ta nietolerancja?
Wiemy, że histamina jest związkiem naturalnie obecnym w naszym organizmie i pełni w nim istotną rolę. Skąd się więc bierze nietolerancja tego związku?
W normalnych warunkach już po kilku minutach od uwolnienia się histaminy w organizmie, jest ona przekształcana w inne, nieczynne związki. Enzymem odpowiedzialnym za ten proces jest DAO, czyli diaminooksydaza. Znajduje się on zarówno we krwi, jak i w przestrzeni zewnątrzkomórkowej tkanek. Gdy ilość DAO w organizmie jest zbyt mała (z przyczyn wrodzonych lub nabytych), tempo rozkładania się histaminy jest zbyt małe i związek ten staje się dla nas toksyczny.
Kiedy możemy spotkać się z sytuacją, że ilość DAO jest zbyt mała? Czasem mamy do czynienia z wrodzonym niedoborem enzymu DAO. Zmniejszenie ilości tego enzymu mogą wywołać niektóre zażywany leki, takie jak analgetyki, antybiotyki, leki rozkurczowe, czy diuretyki, a także spożywany alkohol.
Inną przyczyną są zaburzenia w przewodzie pokarmowym, w tym przewlekłe stany zapalne jelit, infekcje jelit, zespół jelita drażliwego, czy przewlekły stres.
Za proces niszczenia histaminy odpowiada również inny enzym – HNMT (N-metylo-transferaza-histaminy). Enzym ten znajduje się w tkankach organizmu (np. nabłonku) i jego zadaniem jest unieczynnienie tej aminy biogennej.
Aby u jakiejś osoby rozwinęły się objawy nietolerancji histaminy musi zadziać się jeden z kilku możliwych mechanizmów:
- spożywanie substancji blokujących działanie DAO
- spożywanie nadmiernych ilości histaminy w pokarmie
- spożywanie pokarmów, które powodują nadmierne uwalnianie histaminy (tzw. histaminoliberatory)
Jakie produkty zawierają duże ilości histaminy lub ją uwalniają?
Duże ilości amin biogennych, w tym histaminy, znajdziemy w pokarmach, które są długo przechowywane lub w procesie produkcji „dojrzewają” lub fermentują.
Do produktów bogatych w histaminę zaliczymy:
- ryby (marynowane i wędzone) oraz owoce morza
- sery dojrzewające (twarde i półtwarde), pleśniowe i topione
- produkty mleczne fermentujące (jogurty, kefiry, maślanka, kwaśne mleko)
- wędliny dojrzewające (np. salami, pepperoni, kindziuk), konserwy mięsne, czerwone mięso (wołowina, cielęcina, wątroba wieprzowa)
- warzywa konserwowe oraz kiszone
- niektóre warzywa: pomidor, bakłażan, szpinak, sałata, kapusta, groch, fasola, soczewica, bób
- niektóre owoce: banany, awokado, ananasy, cytrusy, truskawki, maliny, jagody, śliwki, winogrona
- napoje alkoholowe (ze względu na siarczyny i drożdże)
- przetwory takie jak ocet, majonez, keczup
- przyprawy np. curry
- napoje: kawa, mocna herbata, soki warzywne, napoje gazowane,
Z kolei do produktów uwalniających histaminę wewnątrzustrojową należą:
- marynowane, solone i wędzone ryby
- mleko i nabiał
- niektóre warzywa: pomidory, ziemniaki, szpinak, sałata, papryka, ogórki, rzodkiewka, cukinia, marchewka, por, seler, kukurydza, groch, buraki
- niektóre owoce: truskawki, jagody, owoce cytrusowe, ananas, banan, kiwi, arbuz, jabłka, brzoskwinie, morele, śliwki, winogrona, porzeczki
- owoce suszone i kandyzowane
- alkohole (wino, piwo)
- kiszone warzywa
- grzyby (też pieczarki)
- konserwy mięsne, pasztety
- niektóre zioła np. rumianek, szałwia, mięta, lipa, owoc dzikiej róży
- niektóre przyprawy: curry, cynamon, oregano, papryka, rozmaryn, bazylia, estragon, kurkuma, gałka muszkatołowa, pieprz, kminek, liść laurowy, ziele angielskie
- dodatki spożywcze i konserwanty
- oleje i oliwa z oliwek
Objawy w nietolerancji histaminy
Duże dawki histaminy przyjęte przez nawet zupełnie zdrowego człowieka mogą być groźne dla jego życia. Przykładem zatrucia tym związkiem może być np. zjedzenie nieświeżych owoców morza. Wszyscy wiemy jak przykre i groźne może to mieć konsekwencje. Osoby, u których występuje nietolerancja histaminy, reagują na mniejsze dawki tego związku w pożywieniu. Objawy są bardzo zróżnicowane i mogą być stosunkowo łagodne (np. wysypka i świąd) jak i groźne dla życia (np. wstrząs anafilaktyczny).
Oto przykłady objawów wywoływanych przez ten związek, w zależności od narządu:
układ naczyniowy: przyspieszone bicie serca, arytmia, niedociśnienie, wstrząs anafilaktyczny, zatrzymanie akcji serca
układ oddechowy: duszność, kaszel, świszczący oddech, wodnisty katar, uczucie zatkanego nosa, kichanie
skóra: świąd skóry, zaczerwienienie, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, zapalenie skóry, trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty, łuszczyca
układ nerwowy: zawroty głowy, migreny, zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania, zaburzenia regulacji temperatury
układ pokarmowy: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki,
inne: łzawienie i świąd oczu, bóle przypominające miesiączkę i nieregularność krwawień miesięcznych,
Nietolerancje pokarmowe, w tym nietolerancja histaminy występują w populacji częściej, niż typowe alergie pokarmowe i z tego powodu warto je mieć zawsze na uwadze. Są dostępne różnego rodzaju badania, np. badanie enzymu DAO z krwi lub oznaczanie poziomu histaminy w moczu, a także inne, bardziej specjalistyczne, dzięki którym można zdiagnozować to schorzenie.
Jeżeli występują u nas objawy przypominają alergię, ale w testach nic konkretnego nie wychodzi, to warto wykluczyć nietolerancję histaminy.
Źródła:
Jarosz M., Dzieniszewski J., Alergie Pokarmowe, Warszawa 2004.
Cieślik I., Migdał W., Aminy biogenne w żywności, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIV, 2011, 4, str. 1087–1096.
Buczyłko K.: Nie tylko alergeny: nietolerancja histaminy, Alergia, 2016, 1: 35-38
Kacik J., Wawrzyniak A., Rakowska M., Kalicki B., Objawy pseudoalergii a zaburzenia metabolizmu histaminy, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (3), p. 234–241.
